Sedef, her deri bölgesine yerleşebilen önemli bir deri hastalığıdır. Bazı hastalarda başka bölgelerle birlikte el tutulumu görülürken, bazılarında sadece el yerleşimi şeklinde karşımıza çıkar. Eldeki sedef hem görünümü ile hastanın moralini bozar hem de başkalarının hastalığı bulaşıcı zannetmeleri sebebiyle ilişkileri olumsuz etkileyebilir. Diğer yandan eldeki sedef hastalığı ele yerleşen başka birçok deri hastalığı ile sıklıkla karıştırılır ve yanlış tedaviler yapılabilir. Oysa eldeki sedef hastalığı doğru yaklaşımlarla tedavi edilebilen bir deri hastalığıdır.
Elde Sedef Hastalığı Nedir?
Elde sedef hastalığı genellikle her iki ele bazen tek ele yerleşen, hastaların çoğunda değişik büyüklükte kırmızı ve kepekli plaklarla kendini gösteren bir deri hastalığıdır. Nadiren cerahat benzeri ve grup yapmış kuru plaklar oluşturabilir. Bulaşıcı değildir. Bazen el fonksiyonlarını kısıtlayıcı etkisi de olabilir. Bazı hastalarda kaşıntı olabilir ancak her hastada görülmez. Çoğu hastada stabil ya da ilerleyerek seyrederken nadiren kendiliğinden iyileşebilir. Bazı hastalarda mevsimlere bağlı hastalık şiddetinde artma veya azalma görülebilir.
Sadece ele yerleşen sedef hastalığı olabileceği gibi diğer vücut bölgeleri ile birlikte de görülebilir. El dışındaki belirtiler aynı zamanda da farklı zamanlarda da başlayabilir.
Sedef Hastalığının Sebepleri Nelerdir?
Sedef hastalığı genetik bir yatkınlık zemininde kimyasal, mekanik, mikrobik, çevresel, psikolojik ve bağışıklık sistemiyle alakalı birçok tetikleyici faktörün etkisiyle oluşabilir. Bu faktörler aşağıda belirtilmiştir;
- Genetik Faktörler
- Psikolojik Faktörler
- Depresyon
- Anksiyete
- Sevgi eksikliği
- Takıntılar (Obsesyonlar)
- Kompleksler
- Korku, kaygı, endişe
- Stres ve yoğun çalışma
- Aşırı hırslar
- Olumsuz duygular biriktirmek
- Başkalarıyla duyguları paylaşamamak
- Karamsarlık
- Her şeyden şikâyet etmek
- Amaçsızlık
- Mekanik Travmalar
- Çarpma
- Düşme
- Sürtünme
- Ağır kaldırma
- Kimyasal Tahrişler
- Sabunlar
- Şampuanlar
- Deterjanlar
- Makyaj malzemeleri
- Boyalar
- Hobi maddeleri
- Zirai ilaçlar
- Gaz
- Benzin
- Tiner
- Kireç
- Çimento
- Endüstriyel yağlar
- Çözücüler
- Bölgesel Mikrobik Hastalıklar
- Diş çürükleri ve apseleri
- Tekrarlayan çıbanlar
- Farenjit (Boğaz iltihabı)
- Tonsillit (Bademcil iltihabı)
- Sinüzit (Sinüs iltihabı)
- Genital enfeksiyonlar
- Beslenme Hataları
- Aşırı beslenme
- Dengesiz ve tek yönlü beslenme
- Düzensiz beslenme
- Yetersiz beslenme
- İçeriği bozuk gıdalarla beslenme
- Bazı ilaç kullanımları
- Sigara içimi
- Alkol kullanımı
- Uzun süre kuvvetli güneş ışığına maruz kalmak
- Virüs, bakteri ve parazit enfeksiyonları
Sedef Hastalığının Çeşitleri Nelerdir?
Elde sedef hastalığı diğer vücut bölge yerleşimlerine eşlik edilebileceği için sedef hastalığından genel olarak özetle bahsetmek faydalı olacaktır.
Sık rastlanan sedef hastalığı şekilleri;
Klasik Tip Sedef (Psoriasis Vulgaris): Saçlı deri, diz, dirsek ve kuyruk sokumu bölgesine yerleşir. Kırmızı, kepekli plaklarla kendini gösterir.
Gövde, Kol ve Bacaklarda Sedef Hastalığı: 1-2 mm’den santimetrelerce boyutlara varabilen, az ya da çok sayıda, çoğu simetrik bazen asimetrik dağılımlı, kırmızı kepekli döküntüler tarzındadır.
El-Ayakta Sedef (Palmoplanter Psoriasis): El içi ve ayak tabanında kalın, kırmızı, kepekli plaklarla kendini gösterir. Kızarıklık olmayabilir. Bazen kepekler çok kalınlaşır.
Saçlı Deride Sedef: Bazen tek başına saçlı deriye yerleşebilir. Kırmızı, kepekli, kaşıntılı olabilen plaklar tarzındadır.
Yüzde Sedef Hastalığı: Bazen tek başına bazen diğer bölgelerle beraber görülür. Kırmızı, kepekli, yuvarlak-oval, belirgin sınırlı döküntüler tarzındadır.
Kıvrım Bölgelerinin Sedef Hastalığı (İnvers Psoriasis): Koltuk altı, kasık, meme altı, göbek ve diz arkasına yerleşir. Kıvrım bölgelerinde yerleştiği için nemden dolayı kepek fark edilmez. Parlak kırmızı ve keskin sınırlı plaklar vardır.
Tırnakta Sedef (Tırnak Psoriasisi): Hastaların %10-50’sinde görülür. Genellikle deri belirtilerine eşlik eder. Bazen yalnızca tırnak yerleşimi olup deri belirtisi olmaz. Belirtiler tırnakta yüksük tırnak görünümü, renk değişimi, tırnak altı kanama, tırnak şekil bozukluğu ve kalınlaşma şeklindedir.
Az rastlanan sedef hastalığı şekilleri;
Eritrodermik Psoriasis: Vücut baştan aşağı kırmızı kepeklidir. Ciddi bir tablodur. Hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir.
Cerahatli Sedef Hastalığı (Püstüler Psoriasis): Mikroplu olmayan cerahatlerle kendini gösterir. Tüm vücudu tutan ve sadece ele ayağa yerleşen şekilleri vardır.
Eklem Sedefi: Sedef hastalığının eklem yerleşimidir. Deri belirtilerine eşlik eden şekilde de olabilir tek başına da olabilir.
Elde Sedef Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Elde sedef hastalığı belirtileri bazen sadece elde bazen ayakla beraber bazen de diğer vücut bölgeleri belirtileriyle beraber görülür. Sadece el yerleşimi olduğunda başka deri hastalıkları ile karıştırılma ihtimali artar.
Elde yerleşen sedef hastalığı çoğu vakada kırmızı, kepekli, deriden kabarık, değişik büyüklüklerde olabilen ve keskin sınırlı plaklar tarzındadır. Bazen kaşıntılı olur.
Bazı hastalarda el sırtı ve ayak sırtında belirti olmayıp sadece el içi ve ayak tabanı tutulur. Bu durumda kırmızılık olmayıp sadece deri kalınlaşması tarzında da görülebilir.
Daha az sayıda vakada, içinde mikrop olmayan grup yapmış cerahat görünümlü plaklar tarzındadır. Bu şekil tek el ya da her iki elde karşımıza çıkabileceği gibi el tutulumuna ayaklar da eşlik edebilir.
Sedef Hastalığı Bulaşıcı mıdır?
Sedef hastalığı bulaşıcı bir hastalık değildir. Ancak görüntüsü, çoğu kez mantar hastalıkları olmak üzere bulaşıcı olabilen bazı deri hastalıkları ile karıştırılabilir. Bu yüzden ayırıcı tanıyı doğru yapmak çok önemlidir.
Elde Sedef Hastalığı Kimlerde Görülür?
Her yaşta görebilmekle beraber en sık 15-50 yaş aralığında görülür. Kadın ve erkeklerde benzer sıklıkta görülür. Mesleği tahriş edici kimyasallara ve travmalara açık olan kişilerde daha fazla görülebilmektedir. Psikolojik olarak hassas, kararsız, içine kapanık, karamsar, dış etkilere açık, eleştiriye tahammülsüz kişilerde görülme ihtimali artar.
Hangi Hastalıklarla Karıştırılabilir?
Elde Sedef hastalığı sebep olduğu kırmızı, kepekli ve bazen cerahatli deri belirtileri sebebiyle aşağıda belirtilen hastalıklar ile karıştırılabilir. Çok nadir görülenler haricinde en sık karıştırılan hastalıklar şunlardır;
- Kronik Egzama
- Temas Egzaması (Kontakt Dermatit)
- Eldeki mantar enfesiyonları (Tinea manus, Elde Kandidiazis)
- Piyoderma (Bakterilerin yaptığı deri enfeksiyonu)
- Dizhidrotik Egzama
- Liken Simpleks Kronikus (Bir tür sinirsel kronik egzama)
- Sedef Benzeri Liken (Lichen Psoriasiforme)
Elde Sedef Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Sedef hastalığı klasik görünümünde tanı için zorluk göstermez. Ancak az rastlanan şekiller karışıklık yaratabilir. Mum lekesi belirtisi ve nokta şeklinde kanama belirtisi tanıya yardımcı olur.
Lezyonlar kazındığında mum lekesine benzer kepek görünümü fark edilir. Daha da kazınırsa kanama ve sulantı ortaya çıkar. Ancak bu belirti başka hastalıklarda da görülebilir.
Vücudun başka bölgelerinde sedef belirtileri olması, sedefin tırnak bulguları ve aile hikayesi tanıya yardımcı olur. Yine de emin olunamayan durumlarda kesin tanı biyopsi yapılarak histopatolojik inceleme ile konulur.
Elde Sedef Hastalığı Tedavisi Nasıldır?
Sedef hastalığında tedavi planlanırken kişiye özel farklılıklar göz önünde bulundurulur. Hastanın genetik yapısı, öyküsü, psikolojisi, yaşı ve mesleği dikkate alınarak tedavi programlanır. Bir yandan hastalığı tetikleyici durumlar ortadan kaldırılmaya çalışılırken diğer yandan medikal tedavi uygulanır. Tedavide aşağıdaki adımlar uygulanır;
Tetikleyici Sebeplerin Ortadan Kaldırılması
Tedaviye başlarken öncelikle hastalık belirtilerini tetikleyici ve arttırıcı sebepler ortadan kaldırılmaya çalışılır. Bu bağlamda aşağıdakiler uygulanmalıdır;
- Sigara ve alkol bırakılmalı
- Obezite varsa diyet uygulanmalı
- Hastaya uygun doğru beslenme programı uygulanmalı
- Mekanik ve kimyasal tahrişlerden kaçınılmalı
- Aşırı güneş ışığına maruz kalınmamalı
- Diş çürüğü ve sinüzit gibi bölgesel enfeksiyonlar varsa tedavi edilmeli
İlaç Tedavileri
Hasta ile ilk karşılaşmada mümkün olan en az yan etkili ya da yan etkisiz tedavi amaçlanır. Sadece dıştan uygulanan tedaviler yeterli ise tedavi bu şekilde sürdürülür. Gerekli durumlarda tedaviye sistemik ilaçlar da eklenir.
Dıştan Uygulanan İlaçlar: Başlangıçta kişiye uygun nemlendiriciler ve dıştan uygulanan krem ve merhemler reçete edilir. Eğer sedef belirtileri bu tedavilere direnç gösterirse ağız yoluyla uygulanan tedavi programlarına geçilir.
Ağız Yoluyla Verilen İlaçlar: Bu ilaçlar kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Hem tedavi öncesinde hem tedavi sırasında tam kan sayımı ve kan biyokimyası gibi gerekli laboratuvar incelemeleri yapılarak uygulanabilen ilaçlardır. Hekim kontrolünde doğru bir şekilde tatbik edildiğinde çok başarılı tedavi neticeleri elde edilebilir.
Fototerapi
Gerekli görülen hastalarda Ultraviyole A ve B gibi bazı özel UV spektrumları ile belli seanslarda uygulanan tedavi yöntemidir.
Psikolojik Yardım
Dermatoloji hekimi hastayla olan görüşmesinde anamnez alırken bazen arka planda çok derin psikolojik problemler olduğunu fark edebilir. Bu durum hastanın belli bir süre psikolojik tedavi programına girmesini gerektirebilir. Böyle durumlarda psikiyatri ya da psikoloji uzmanından yardım alınabilir.
Tedavi Süresi Ne Kadardır?
Elde sedef hastalığının tedavi süresi hastaya göre değişkenlik gösterir. Genellikle 2-6 ay arasındadır. Bazı hastalarda 1 yılı bulabilir. Ancak iyileştikten sonra da belli aralıklarla kontrollerin bırakılmaması uygun olacaktır.
Elde Sedef Hastalığı Tekrarlar mı?
Sedef hastalığı tam bir iyileşme hali elde edildikten bir süre sonra tekrarlayabilir. Bazı hastalarda belirtiler ciddi şekilde gerileme gösterip tekrar belirtilerin şiddetlenmesi şeklinde de karşımıza çıkabilir. Bunun sebebi genellikle hastaların belirtiler geriledikten sonra tetikleyici sebeplerle ilgili gereken dikkati göstermemesi ve tedavi kontrollerini aksatması olabilir. Bu yüzden tetikleyici sebeplerin ortadan kaldırılması ve hastaların düzenli takibi önemlidir.
Son olarak, elde sedef hastalığı bazen elde yerleşen benzer deri hastalıkları ile karıştırılabilir ve yanlış tedaviler uygulanabilir. Diğer yandan hastalar birçok kulaktan dolma ilaçları ya da halk arasında kullanılan çeşitli karışımları kendi kendilerine yaralarına sürebilir. Bu durum hastalığı geçirmek bir yana daha da şiddetlendirebilir.
Diğer deri hastalıklarında olduğu gibi elde sedef hastalığı olan kişilerde de hastaya uygun ve düzenli takip ile uygulanan bütüncül dermatolojik tedavi yöntemleri ile başarılı sonuçlar elde edilebilir.
Dr. Ahmet ACAR
Deri ve Zührevi Hastalıklar Uzmanı
