Sedef hastalığı (psoriasis): Hastalığın seyri ve tedavisi (2024)

• Sedef hastalığı (psoriasis) bulaşıcı olmayan bir hastalıktır.
• Tipik semptomlar kırmızımsı, pul pul cilt değişiklikleri ve sıklıkla şiddetli kaşıntıdır.
• Sedef hastalığı cilde ek olarak vücudun diğer bölgelerini de etkileyebilir.
• Sedef hastalığı henüz tedavi edilememektedir.
• Rahatsızlıkları hafifletebilecek çeşitli tedaviler vardır.

Sedef hastalığının farklı formları vardır. En sık rastlanan biçimi psoriasis vulgaristir.

Psoriasis vulgaris

Sedef hastalığının bu formunda cilt kızarır ve parlaklaşır ve ciltte gümüşi, hafif kabarık değişiklikler oluşur. Cildin bu kabarık bölgelerine plak denir, bunların belirgin sınırları vardır ve çok pullanır. Plaklar genellikle sol ve sağ dirsek gibi vücudun her iki tarafında simetrik olarak görünür. Hastalıklı cilt, özellikle bir atak veya daha şiddetli bir sedef hastalığı olduğunda sıklıkla kaşınır. Bu nedenle cilt genellikle kaşınma nedeniyle tahriş olur ve yaralanmalar meydana gelebilir.

Plakların büyüklüğü çok değişir. Çapları bir ila 10 santimetre arasında olabilir. Bazı insanlarda vücudun belirli bölgelerinde, örneğin sadece kafa derisinde sadece birkaç plak oluşur. Diğer insanlarda ise vücutlarının bir yerinde veya farklı yerlerinde daha fazla plak bulunur.

Prensip olarak, psoriasis vulgaris vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkabilir. Baş, dirsekler, dizler ve sırt özellikle sıklıkla etkilenir. Ancak plaklar genellikle kulakların arkasında, ellerde ve ayaklarda veya göbek üzerinde de oluşur.

El ve ayaklardaki cildin çok kuru ve çatlamış olması da mümkündür. Çok acı verici olabilir. Çatlamış cilt hareket sırasında gerildiğinde, meyve asidi gibi cildi tahriş eden maddelerle temas ettiğinde veya çarptığında özellikle rahatsız olur.

Ayrıca psoriasis vulgaris tırnakların değişmesine neden olabilir. Sedef hastalığında tırnak tutulumu, tırnaktaki küçük oyuklar, tırnakta kalınlaşma veya sarımsı-kahverengi renk değişikliği ile fark edilir. Ayrıca tırnağın düşmesi de mümkündür.

Sedef hastalığının diğer formları

Bazen cilt kıvrımlarında sedef hastalığı oluşur. Buna invers sedef hastalığı veya intertriginöz sedef hastalığı denir. Bu form ile örneğin kasık veya kalça kıvrımlarında, koltuk altlarında, genital bölgede veya kadınlarda, göğüslerin altında ve arasında cilt değişim geçirir. Bu bölgelerdeki cilt oldukça nemli olduğundan ve sürekli sürtünmeye maruz kaldığından, neredeyse hiç plak veya pul görülmez.

Başka bir form da püstüler sedef hastalığıdır. Bu formda cilt ayrıca irinle dolu veziküller (püstül) oluşturur. Bu irin vezikülleri bulaşıcı değildir. Püstüler sedef hastalığı tek başına ortaya çıkabileceği gibi psoriasis vulgaris ile birlikte de ortaya çıkabilir.

Guttat sedef hastalığı oldukça nadirdir. Özellikle çocuklar ve ergenler buna yakalanır. Bu formun tipik özelliği, nokta şeklinde papüllerle birlikte akut, yaygın bir cilt döküntüsü olmasıdır. Genellikle streptokok bakterileri ile enfeksiyondan 1 ila 2 hafta sonra ortaya çıkar ve birkaç hafta veya ay sonra tamamen iyileşebilir. Bununla birlikte, geri dönmesi veya psoriasis vulgarise dönüşmesi de mümkündür.

Sedef hastalığı (psoriasis) kronik, enflamatuar, bulaşıcı olmayan bir cilt hastalığıdır. Tipik belirtisi, bazen kaşıntılı olan kızarık ve pul pul cilttir.

Sedef hastalığı çok farklı şekillerde gelişebilir. Genellikle bazen daha şiddetli, bazen çok hafif veya hiç problemsiz ataklar halinde seyreder. Bazı insanlar cilt hastalığını rahatsız edici bulur, ancak bununla oldukça iyi baş eder. Diğerleri ise, tedavi ve cilt bakımı zaman alıcı olabileceğinden yaşam kalitelerinin ciddi şekilde bozulduğunu düşünmektedir. Genellikle açıkça görülebilen kırmızımsı ve pullu cilt değişiklikleri nedeniyle, sedef hastalığı birçok insan için ruhsal açıdan da yıpratıcıdır.

Cilde ek olarak, eklemler veya tırnaklar gibi vücudun diğer kısımları da etkilenebilir.

Rahatsızlıkları hafifletebilecek çeşitli tedaviler vardır. Şimdiye kadar sedef hastalığının tedavisi bulunamamıştır.

Cildinin üst tabakası (epidermis) keratin oluşturan hücreler olan keratinositlerden oluşur. Bunlar bölünür, cildin yüzeyine geçer, orada ölür ve keratinize olur.

Keratinositlerin cildin üst tabakasını geçmesi ve ölü hücreler olarak dökülmesi genellikle yaklaşık 4 hafta sürer. Ancak sedef hastalığında bu 4 gün içinde olabilir; yani hücreler neredeyse on kat daha hızlı bölünür. Ölü hücreler bu nedenle yeterince hızlı dökülemez. Bundan dolayı etkilenen bölgelerdeki cilt normalden çok daha kalınlaşır ve pul pul dökülür.

Bunun nedeni otoimmün reaksiyonlardır. Aşırı aktif bir bağışıklık sistemi, enflamatuar reaksiyonları tetikleyen daha fazla haberci madde (sitokin) salgılar. Ayrıca keratinositler bazı haberci maddeler tarafından daha hızlı çoğalmaları için uyarılır. Enflamasyon ve artan kan akışı genellikle cildin kızarmasına neden olur.

Bazı genetik yatkınlıklar sedef hastalığında rol oynar. Bunlar en büyük risk faktörüdür.

Bir ebeveynde sedef hastalığı varsa, çocuğun da hastalığa yakalanma olasılığı yüzde 15 civarındadır. Her iki ebeveynde de sedef hastalığı varsa, çocuk için hastalık riski yüzde 40 civarındadır. Ancak birinin sedef hastalığı geliştirip geliştirmeyeceğini tahmin edebilecek güvenilir bir test yoktur. Mevcut bilgi durumuna göre hastalığı önlemek de mümkün değildir.

Sedef hastalığı genellikle 40. doğum gününden önce ortaya çıkar. Genellikle ergenlik veya genç erişkinlik döneminde gelişir. Daha sonra gelişirse, genellikle sadece 50 ile 70 yaş arasında ortaya çıkar.

Sedef hastalığı bazen başlangıç yaşına göre de ayrılır: Tip 1 sedef hastalığı 40 yaşından önce, tip 2 sedef hastalığı 50 ila 70 yaşları arasında başlar.

Sedef hastalığının nasıl gelişeceğini tahmin etmek imkansızdır. Hastalık genellikle evreler halinde ilerler: Bu belirgin semptomları olan evrelerin, büyük ölçüde semptomsuz evrelerle değişebilecekleri anlamına gelmektedir. Kalıcı, şiddetli sedef hastalığı olan insanlar da vardır.

Bazı faktörler sedef hastalığı alevlenmelerini tetikleyebilir. Bu uyaranlar arasında güneş yanığı, çok sıcak duş, bazı kimyasallar veya kaşıma, dövme veya piercing nedeniyle küçük cilt yaralanmaları sayılabilir.

Ruhsal stres, enfeksiyonlar, nikotin veya çok fazla alkol de hastalık başlangıcı için risk faktörü olabilir. Belirli sıtma önleyici ilaçlar gibi bazı ilaçların da sedef hastalığının alevlenmesini tetiklediğinden şüphelenilmektedir.

Önemli bilgi: Sedef hastalığı, iltihaplı otoimmün bir hastalıktır. Cildin yanı sıra vücudun diğer bölgelerini de etkileyebilir. Sedef hastalığı olan insanların tahminen yüzde 25'inde eklemler de iltihaplıdır. Bu forma psoriatik artrit denir. Psoriatik artritten şüpheleniyorsanız tıbbi yardım almanız gerekir, çünkü eklem iltihabı ne kadar erken tespit edilirse tedavi o kadar başarılı olur. Eklem hasarı da bu şekilde önlenebilir.

Sedef hastalığı ruhsal açıdan stresli olabilir ve bazen depresyona veya anksiyete bozukluğuna da yol açabilir. Bu durumda örneğin psikoterapi ile bu hastalığın da tedavi edilmesi mantıklı olabilir.

Araştırmalar, sedef hastalığı olan insanların kardiyovasküler hastalıklara yakalanma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bunun için farklı açıklamalar vardır: Örneğin sedef hastalığı olan kişilerin aşırı kilolu olma ve yüksek tansiyon, diyabet veya olumsuz kolesterol düzeylerine sahip olma olasılığı daha yüksektir. Otoimmün reaksiyonlar da bir rol oynayabilir.

Sedef hastalığı olan insanlarda ayrıca Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi enflamatuar bağırsak hastalığı gelişme olasılığı daha yüksektir.

Dermatologlar genellikle sedef hastalığını tipik cilt değişikliklerinden tespit eder. Küçük bir cilt örneğini incelemek, şüphe durumunda netlik sağlayabilir. Örneğin invers sedef hastalığında bu faydalı olabilir: Bu form sadece cilt kıvrımlarında oluşur ve genellikle pul oluşturmaz. Bu nedenle bazen mantar enfeksiyonu ile karıştırılır.

Sedef hastalığında tırnak tutulumu bazen tırnak mantarı ile karıştırılır. Ancak her iki hastalık birlikte de ortaya çıkabilir. Bir tırnak örneğinin incelenmesi, tırnağın mantarla enfekte olup olmadığını gösterir.

Sedef hastalığının şiddeti de muayenenin bir parçası olarak değerlendirilir. Diğer faktörlerin yanı sıra, cildin ne kadar etkilendiğine bağlıdır:

• Şiddetli sedef hastalığında yüzde 10'un üzerinde
• Orta şiddetlide yüzde 5 ila 10
• Hafifte yüzde 5'in biraz altında

Doktorlar ayrıca baş, eller, tırnaklar, ayaklar veya vücudun cinsel organlar gibi hassas kısımları etkilenirse veya yaşam kalitesi ciddi şekilde bozulursa orta şiddetli veya şiddetli sedef hastalığından bahseder.

Sedef hastalığı tedavi edilemez. Ancak çeşitli önlemler alınabilir:

Cilt bakımı (temel terapi)

Etkilenen cilt bölgelerine nemlendirici merhemler, kremler veya losyonlar uygulanır. Cilt sorunlarının olmadığı zamanlarda da özenli bir cilt bakımı önerilir.

Cilde sürülen ilaçlar

Harici olarak (topik terapi) genellikle iltihap önleyici kortizonlu veya D3 vitamini analogları olan ürünler kullanılır. Bunlar hafif sedef hastalığında genellikle yeterli olur.

Sedef hastalığının harici tedavisine yönelik ayrıntılı bilgiyi gesundheitsinformation.de sitesinde bulabilirsiniz.

Işık terapisi

Ciltteki kabartılar (plaklar) ultraviyole ışıkla (UV ışığı) ışınlanır. UV ışığı ciltte iltihaplanmayı önler ve hücre bölünmesini yavaşlatır. Ek olarak bazen psoralenler kullanılır, bunlar cildi ışığa karşı daha hassas hale getiren ilaçlardır. Bu terapi şekli, orta veya şiddetli sedef hastalığı olan ve harici tedavinin tek başına yeterli olmadığı kişiler için uygundur.

Oral olarak alınan veya enjekte edilebilir ilaç

Bu ilaçlar bağışıklık sisteminin savunma reaksiyonlarını engeller. Bunlar metotreksat (MTX), fumarik asit esterleri, apremilast, siklosporin ve biyolojika olarak adlandırılan müstahzarları kapsar. Bu tedavi orta şiddetli ve şiddetli sedef hastalığı için uygundur.

Diğer tedavilerin sedef hastalığına yardımcı olabileceği henüz kanıtlanmamıştır. Bu, örneğin yaygın Oregon üzümünden (mahonia aquifolium), huş ağacı kabuğundan veya aloe veradan yapılan bitkisel ilaçlar ve balık yağı veya omega-3 yağ asitleri içeren gıda takviyeleri için geçerlidir. Bu nedenle bunlar sedef hastalığının tedavisinde tıp uzmanları tarafından önerilmez.

Bazı çalışmalar, ciddi aşırı kilolu insanlar kilo verdiğinde sedef hastalığının düzeldiğini göstermektedir.

Önemli bilgi: Bademciklerin alınmasıyla sedef hastalığının semptomlarının giderilebileceğine dair iddialar vardır. Ancak böyle bir cerrahi müdahale ile sedef hastalığının tedavi edilebileceğini veya önlenebileceğini kanıtlayan bir çalışma bulunmamaktadır.

Sedef hastalığı, birçok insan üzerinde yoğun stres yaratan bir durumdur. Özenli cilt bakımı ve ayrıca sık terapi uygulamalarının günlük sorumluluklarla, iş ve aile yaşamıyla ve boş zaman ile koordine edilmesi çok zor olabilir. Buna ek olarak, kaşıntı özellikle geceleri çok şiddetli olabilir ve dolayısıyla sedef hastalığı olan insanlar yetersiz uyku nedeniyle gün içinde genellikle yorgun ve bitkin olur.

Sedef hastalığı çok yaygındır, ancak sedef hastalığı olan insanlar kendilerinden uzak durulduğunu sık sık fark eder. Bazı insanlar yanlışlıkla cilt hastalığının bulaşıcı olduğunu düşünür. Kuaför ziyareti gibi günlük aktiviteler, bu yüzden hızla rahatsız edici hale gelebilir. Başkalarının tepkileriyle ilgili bu korkular yaşam kalitesini düşürebilir. Bunlar ayrıca sedef hastalığı olan bazı insanların sosyal yaşamdan uzak durmasına neden olur.

Benzer deneyimler yaşamış insanlarla fikir alışverişinde bulunmak birçok kişiye yardımcı olur. Hastalar, sedef hastalığı olmayan kişilerin anlamakta güçlük çekebilecekleri duygular, deneyimler ve günlük sorunlar hakkında onlarla konuşabilir.

Sedef hastası dört kişinin deneyimlerini gesundheitsinformation.de web sitesinde okuyabilirsiniz.

Kendi kendine yardım grupları, sedef hastalığı olan insanlara ve yakınlarına bilgi edinme imkanı sunar ve kişisel deneyimlerini paylaşma gibi olanaklar sağlar.

Nationale Kontakt- und Informationsstelle zur Anregung und Unterstützung von Selbsthilfegruppen (NAKOS) (Kendi kendine yardım grupları için teşvik ve destek ulusal iletişim ve bilgilendirme noktaları) web sitesinde bir bilgi bankası üzerinden uygun kendi kendine yardım önerisini bulabilirsiniz.

Institut für Qualität und Wirtschaftlichkeit im Gesundheitswesen (Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Verimlilik Enstitüsü) (IQWiG) ile birlikte hazırlanmıştır.

Tarih: 23.06.2021